# نماینده دولتی-نماینده مردمی
«جناب اشرف صدراعظم... چنان مصمم شدیم که مجلس شورای ملی از منتخبین شاهزادگان قاجاریه، علماء، اعیان، اشراف، ملاکین و تجار و اصناف به انتخاب طبقات مرقومه در دارالخلافه تهران تشکیل و تنظیم شود» این بخشی از دستور مظفرالدین شاه قاجار در خصوص تاسیس مجلس شورا است. دورانی که به مشروطه معروف شد و در بستر آن می توان بسیاری از تحولات سیاسی ایران معاصر را تحلیل نمود.
تاسیس مجلس شورای ملی-اسلامی، شاید دستاوردی بزرگتر از آن چیزی بود که متحصنین در حرم حضرت عبدالعظیم (ع) و سفارت انگلیس انتظارش را داشتند؛ اما به هر حال تاسیس آن موجب شد بسیاری از تحولات سیاسی تاریخ معاصر ایران را متاثر از خود نماید.
بازخوانی تاریخ مشروطه نیازمند مداقه و کاووش دقیق و عمیقی است که در این مقال نمی گنجد اما آن چیزی که در این اثنا دارای اهمیت مضاعف است نوع برخورد حکومت و دولت ها با مجلسی است که آن را نه روشنفکران غربگرا و نه علمای اعلام بلکه خود مردم بنیان نهادند.
تا قبل از شکل گیری مجلس با تسامح توزیع قدرت در ایران حول و محور دو کانون مذهب و علمای مذهبی و حکومت و شاهان بود. هرچند در دوران صفوی و قدرت گیری این سلسله، با نزدیکی علما به دربار قدرت تک کانون شد و تنها میدان دار شاه هان صفوی شدند که بسته به قدرت و درایت خود آن را در قبضه خود داشتند. این توزیع قدرت در دوره قاجار مجدد دوکانونه شد و بسته به نفوذ، درایت و سایر عوامل کفه آن به سود شاهان و یا علما می چرخید. بعد از روی کار آمدن ناصرالدین شاه این توزیع قدرت که در حالت کاملاً متوازن بود بیشتر حالت رقابت و تضاد به خود گرفت. در واقع علما و روحانیون مرجع مردم در مقابل دولتی تعدی گر شدند. به دلیل بی کفایتی شاهان قاجار این بدبینی به دولت و دولتی ها و نماینده های دولتی در ذهن مردم ریشه دوانیده بود.
با قانون مشروطه و شکل گیری مجلس، کانون دیگری برای توزیع قدرت شکل گرفت که کم کم بخش عمده از قدرت روحانیون در آن هضم شد و بعدها افرادی چون آیت الله کاشانی به ریاست آن میرسند اما دولت هیچگاه با این ساختار نوظهور کنار نیامد و برای او خوشایند نبود. مردم حق داشتند در برابر دولت از خود و از حقوق خود دفاع کنند. اساساً تاریخ مجلس در ایران بی نهایت جذاب و پرفراز و نشیب است. همیشه در گیرودار بودن و ماندن است و در همین حین شاهان و دولتی ها هم در تلاش برای از بین بردن آن.
در طول تاریخ نهضت مشروطه تا به کنون نیز این نگاه اقتدارطلب و دیکتاتور مابانه که نشات گرفته از همان تمرکز قدرت در یک کانون و نهایتا در دست یک شخص است موجب شده است که مجلس بیش از آنکه تبلور اراده یک ملت باشد اراده یک جریان سیاسی، یک شخص و یک فکر بوده است.
مخالفت با مجلس بسته به شخصیت و توان افراد و گروه حاکم متفاوت بوده است. در تیر 1287 به دستور محمدعلی شاه قاجار به توپ بسته شد. تا قدرت کماکان در دولت متمرکز بماند. البته این روند دیکتاتور مابانه در قبال مجلس هیچگاه متوقف نشد چرا که با روی کارآمدن رضاخان میرپنج نیز مجلس فرمایشی شدو از مجلس چهارم تا سیزدهم نیز تحت سیطره قدرت وی قرار گرفت. بعد از آن نیز تنها دو مجلس چهاردم و پانزدهم و شانزدهم (آنهم بعد از تجدید انتخابات به دلیل تقلبات گسترده) به دلیل شرایط خاص حاکم بر کشور از آزادی نسبی و عدم دخالت گسترده دولت برکنار بود.
اما گویی هیچگاه سیاسیون و دولتی ها نگذاشتند که مجلس مستقل باشد و مستقل بماند چرا که اینبار دکتر مصدق، حقوقدان باسابقه کشور با رفراندمی خلاف قانون اساسی مجلس هفدهم را به تعطیلی کشاند و با سقوط دولت وی و تا قبل از انقلاب اسلامی هیچگاه مجلسی به دور از دخالت دولت برگزار نشد.
این خودرایی و تلاش برای انحصار قدرت در دست یک جریان و یک گروه ریشه در تاریخ چندهزار ساله ایران دارد. تفکر و استبداد رایی که هیچگاه حتی تا به امروز نیز از بین نرفته است چرا که هنوز دولت و نمایندگان دولت در تلاشند که مجلس را به نفع خود مصادره کنند و از دل آن یک مجلس بله قربان و چشم قربان گو در بیاورند.گفته های سعید ججاریان یکی از تکنیسین های جریان اصلاحات در خصوص شان مجلس و دولت جالب توجه است که گفته بود «من معتقدم حتی اگر قرار باشد قانون اساسی عوض شود، باید شرایطی فراهم شود تا مانند بسیاری از کشور‌ها، دولت بتواند مجلس را منحل کرده و انتخابات زودهنگام برگزار کند تا مردم مجدداً رای دهند و سیستمی هماهنگ پدید آورند»
از این دست صحبت ها متاسفانه بسیار شنیده می شود. اینکه رئیس جمهور فعلی بیان می کند دلمان می خواهد اعتدالی ها به مجلس بروند تا اینکه دولت های قبلی و فعلی در صدد تهیه لیست ها انتخاباتی خود هستند.
به هر حال هرگاه به تاریخ مجلس در ایران نگاهی می اندازیم متوجه می شویم آنگاه که قدرت مردم بیش از قدرت دولتی ها قرار گرفت و مجلس از نمایندگان مردمی مملو گشت شاهد برکات زیادی بوده ایم، چه آن مجلس اول مشروطه که قانون محدودیت قدرت استبدادی را امضاء کرد و چه مجلس شانزدهمی که ملی شدن صنعت نفت را تصویب نمود
انتخابات پیش رو نیز هم چنین است از یک سو دولت در صدد است که نمایندگان خود را وارد مجلس کند که اگر این طور شود باید گفت که تاریخ خودکامگی های دولت های پیشیین تکرار می شود و از سوی دیگر مردم هستند که باید نمایندگان خود را وارد قوه مقننه کنند. نمایندگانی که بتوانند دولت رکود را بعد از سه سال پاسخگو کنند
در آخر باید گفت مجلس وقتی آزاده باشد همه دیکتاتورها برایش قد علم می کنند.فرقی نمی کند در چه ردای وچه مسلکی. محمدعلی شاه قاجار منحل کرد.مصدق هم! روش فرق کرد.اولی به ذات سلطانی و جبروتی،مجلس نحیف مردم رنجور را به توپ بست دیگری هم هرچند پالانش فرق می کرد.اما در ردای قانون،امید ملت را خاموش نمود. فرقی نمی کند،مجلس آزاده همه دیکتاتورها برایش قد علم می کنند مجلس آزاده هزینه میدهد،اما برای مردمش،برای کشورش چه باک، بگذار دیکتاتور ترین حقوقدان ها،مردمی ترین نهادها را تخطئه کنند مهم این است که مجلس وکیل المله باشد و لاغیر....
